Ceisteanna Coitianta (CCanna)
1. Eolas ginearálta
Cad a dhéanann An Coimisiún Toghcháin?
Is comhlacht reachtúil neamhspleách é an Coimisiún Toghcháin a bunaíodh an 9 Feabhra 2023 ag a bhfuil freagracht as raon leathan d’fheidhmeanna toghcháin a leagtar amach san Acht um Athchóiriú Toghcháin, 2022. – tabhairt faoi athbhreithnithe agus tuarascálacha a chur i dtoll a chéile faoi thoghcheantair le haghaidh comhaltaí a thoghadh don Dáil agus comhaltaí a thoghadh do Pharlaimint na hEorpa; agus – na seirbhísí cinnteoireachta, maoirseachta, rúnaíochta agus tacaíochta a bhaineann le hábhar na dtograí reifrinn a mhíniú, cur chun cinn fheasacht an phobail ar reifrinn agus spreagadh na dtoghthóirí chun vóta a chaitheamh ar reifrinn; – tabhairt faoi athbhreithnithe agus tuarascálacha a chur i dtoll a chéile faoi thoghcheantair le haghaidh comhaltaí a thoghadh don Dáil agus comhaltaí a thoghadh do Pharlaimint na hEorpa; – freagracht as páirtithe polaitíochta a chlárú; agus – tuarascálacha a chur i dtoll a chéile don Aire maidir le teorainneacha toghcháin áitiúil. Cuirtear roinnt ról toghcháin nua de chúram ar an gCoimisiún freisin, lena n-áirítear: – cláir taighde a ullmhú agus taighde a dhéanamh ar bheartas agus nós imeachta toghcháin, agus comhairle a thabhairt, de réir mar is gá, don Aire agus don Rialtas; – feasacht an phobail ar phróisis toghcháin agus dhaonlathacha an Stáit a chur chun cinn, agus oibriú chun rannpháirtíocht an phobail iontu a mhéadú, trí chláir oideachais agus eolais; – maoirseacht a dhéanamh ar Chlár nuachóirithe na dToghthóirí, moltaí a dhéanamh agus caighdeáin a leagan maidir le cothabháil agus nuashonrú; – fógraíocht pholaitiúil ar líne a n-íoctar as a rialú, ag cinntiú trédhearcachta maidir le fógraí polaitiúla ar líne i rith tréimhse feachtais toghcháin nó reifrinn (Níor cuireadh tús leis an reachtaíocht go fóill); – freagracht as imscrúdú agus monatóireacht ar bhréagaisnéis ar líne, mífhaisnéis ar líne agus iompraíocht ionramhálach nó bhréagach ar líne i rith tréimhsí feachtais toghcháin, chomh maith le feidhmeanna chun iompraíocht ionramhálach nó bhréagach ar líne a sheachaint (Níor cuireadh tús leis an reachtaíocht go fóill); – tuarascálacha ex post a ullmhú ar riar imeachtaí toghcháin.
Cé hiad comhaltaí an Choimisiúin Toghcháin?
Tá seachtar comhaltaí ar Choimisiún Toghcháin neamhspleách na hÉireann. Is í Marie Baker, Breitheamh na Cúirte Uachtaraí, an cathaoirleach, a d’ainmnigh an Príomh-Bhreitheamh. Tá ceathrar gnáthchomhaltaí den Choimisiún ann a ceapadh tar éis comórtais a reáchtáil an tSeirbhís um Cheapacháin Phoiblí. Is iad sin: Alex Atwood John Curran An tOllamh Caroline Fennell Maura Quinn Tá beirt chomhaltaí de bhrí oifige ann: Ger Deering, Ombudsman. Peter Finnegan, Cléireach na Dála. Faigheann siad tacaíocht ina gcuid oibre ó Fheidhmeannach atá faoi stiúir an Príomhfheidhmeannaigh Art O’Leary.
Cé a mhaoiníonn an Coimisiún Toghcháin?
Comhlacht poiblí neamhspleách is ea an Coimisiún Toghcháin, agus mar sin nílimid faoi choimirce aon Roinn nó Aire Rialtais. Faighimid maoiniú poiblí trínár Vóta neamhspleách féin (Vóta 23) agus táimid freagrach go díreach don Oireachtas agus is é ár Phríomhoifigeach Feidhmiúcháin ár nOifigeach Cuntasaíochta.
2. Eolas faoi na toghcháin
Céard iad na toghcháin áitiúla?
Bíonn toghcháin áitiúla in Éirinn gach cúig bliana. Is é cuspóir na dtoghchán Comhairleoirí a thoghadh ar ár nÚdaráis Áitiúla. Tá 31 Údarás Áitiúil ann: – 26 Comhairle Contae – a bhfuil trí cinn díobh i mBaile Átha Cliath (Fine Gall, Dún Laoghaire-Ráth an Dúin agus Áth Cliath Theas) – 3 Chomhairle Cathrach – Corcaigh, Baile Átha Cliath agus Gaillimh – 2 Chomhairle Cathrach agus Contae – Luimneach agus Port Láirge Comhlíonann na hÚdaráis Áitiúla raon leathan feidhmeanna, ina measc tithíocht, pleanáil, trácht, páirceanna agus áiseanna spóirt, seirbhísí leabharlainne, cur chun cinn na n-ealaíon agus an chultúir, feabhsuithe ar bhóithre, maoiniú do thionscnaimh pobail, seirbhísí dóiteáin agus éigeandála, caitheamh bruscair a chosc agus a rialú, agus neart eile. Tá tuilleadh eolais faoi róil agus feidhmeanna na n-údarás áitiúil ar fáil ar na naisc seo a leanas: – Rialtas: Rialtas Áitiúil – Struchtúir agus Feidhmeanna (www.gov.ie) – Rialtais Áitiúil – LGMA Bíonn ról ceaptha beartas agus maoirseachta ag Comhairleoirí i dtaobh an chaoi a n-oibríonn a n-údarás áitiúil. Déanann siad ionadaíocht freisin ar dhearcthaí an phobail áitiúil nuair a bhíonn cinntí á ndéanamh ag feidhmeannas an údaráis áitiúil.
Cé atá in ann vóta a chaitheamh sna toghcháin áitiúla?
Beidh gach duine a chomhlíonann na critéir seo a leanas incháilithe chun vóta a chaitheamh sna Toghcháin Áitiúla: – 18 mbliana d’aois nó os a chionn; – Gnáthchónaí ort in Éirinn; – Ar chlár na dtoghthóirí www.checktheregister.ie NÍ GÁ duit a bheith i do Shaoránach Éireannach chun vóta a chaitheamh sna toghcháin áitiúla.
Cén chaoi a mbainistítear na toghcháin áitiúla?
Bainistíonn Ceann Comhairimh an Údaráis Áitiúil an toghchán le haghaidh an údaráis áitiúil féin. Íocann gach údarás áitiúil as costas a dtoghchán féin a reáchtáil. Tá sonraí Chinn Chomhairimh na nÚdarás Áitiúil anseo.
Céard iad na toghcháin do Pharlaimint na hEorpa?
Déanann Parlaimint na hEorpa ionadaíocht ar leasanna an 448 milliún saoránach san Aontas Eorpach. Tá cumhachtaí reachtacha, buiséadacha agus maoirseachta aici, chomh maith le ról tábhachtach i múnlú reachtaíocht an Aontais, bhuiséad bliantúil an Aontais, agus i maoirsiú obair institiúidí an Aontais, an Coimisiún Eorpach ina measc. Déanann saoránaigh an Aontais Feisirí de Pharlaimint na hEorpa a thoghadh go díreach gach cúig bliana. Sanntar suíocháin ar bhonn daonra gach Ballstáit de chuid an Aontais Eorpaigh. Ní bheidh níos lú ná seisear Feisirí ná níos mó ná 96 Feisire ag aon tír amháin, agus ní sháróidh an t-iomlán 750 (móide an tUachtarán). Sna toghcháin Eorpacha is deireanaí a bhí ar siúl Dé hAoine, 7 Meitheamh 2024, toghadh 14 Fheisire de Pharlaimint na hEorpa in Éirinn. The Members of the European Parliament are directly elected by EU citizens every 5 years. Seats are allocated on the basis of population of each Member State of the European Union. No country can have fewer than 6 or more than 96 MEPs and the total number cannot exceed 750 (plus the President). In the most recent European elections held on Friday 7 June 2024, Ireland elected 14 MEPs.
Cé atá in ann vóta a chaitheamh sna toghcháin do Pharlaimint na hEorpa?
Tá tú incháilithe vótáil sna toghcháin Eorpacha in Éirinn má tá tú: – 18 mbliana d’aois nó níos sine – cláraithe le vóta a chaitheamh – i do shaoránach Éireannach nó AE a bhfuil gnáthchónaí ort in Éirinn Féadfaidh saoránaigh Éireannacha a chónaíonn i mBallstáit AE eile vóta a chaitheamh sa tír ina bhfuil cónaí orthu. Más saoránach an AE thú, ach níl tú cláraithe chun vóta a chaitheamh ag toghchán na hEorpa roimhe seo in Éirinn, ní mór duit iarratas a chur isteach ar chlárú agus foirm dhearbhúcháin reachtúil, EP1 (ar fáil ó d’údarás áitiúil) a chur i gcrích. Seolfar na dearbhúcháin reachtúla chuig do Bhallstát baile lena chinntiú nach bhfuil dhá vóta á gcaitheamh ag daoine.
Céard iad toghlaigh Pharlaimint na hEorpa in Éirinn?
Tá trí thoghlach in Éirinn do Pharlaimint na hEorpa: –1. Baile Átha Cliath / Ceathrar (4) Feisirí: ina bhfuil contaetha Dhún Laoghaire-Ráth an Dúin, Fhine Gall agus Átha Cliath Theas; agus cathair Bhaile Átha Cliath; – 2. An Lár Tíre – an tIarthuaisceart / Cúigear (5) Feisirí: ina bhfuil contaetha an Chabháin, Chill Dara, Dhún na nGall, na Gaillimhe, na hIarmhí, Laoise, Liatroma, an Longfoirt, Lú, Mhaigh Eo, na Mí, Mhuineacháin, Ros Comáin, Shligigh agus Uíbh Fhailí, agus cathair na Gaillimhe – An Deisceart / Cúigear (5) Feisirí: ina bhfuil contaetha Cheatharlach, Chiarraí, Chill Chainnigh, Chill Mhantáin, an Chláir, Chorcaí, Loch Garman agus Thiobraid Árann; agus cathair Chorcaí, agus cathair agus contae Luimnigh, agus cathair agus contae Phort Láirge Caitheann gach toghthóir vóta sa toghlach ina bhfuil siad cláraithe. Is féidir leat clárú le vótáil nó seiceáil an bhfuil do shonraí ar chlár na dtoghthóirí ceart anseo: www.checktheregister.ie
Cén fáth a raibh toghchán in 2024 do Mhéara Luimnigh?
I mí na Bealtaine 2019, vótáil muintir chathair agus chontae Luimnigh ar son togra le haghaidh Méara dírthofa ag a mbeadh feidhmeanna feidhmiúcháin. Shínigh an tUachtarán an reachtaíocht chun an ról nua sin a chruthú go luath i mí an Mhárta 2024. Beidh an Méara in oifig ar feadh cúig bliana. Féadfaidh an Méara dhá théarma oifige ar a mhéad a dhéanamh, a fhéadfaidh a bheith i ndiaidh a chéile nó gan a bheith. Cé atá in ann vóta a chaitheamh sa toghchán le haghaidh Mhéara dírthofa Luimnigh? Chun vóta a chaitheamh sa toghchán le haghaidh Mhéara Luimnigh, caithfidh tú: – A bheith 18 mbliana d’aois – Gnáth-chónaí a bheith ort sa Stát; agus – A bheith cláraithe le vóta a chaitheamh i dToghlimistéir Chathair agus Chontae Luimnigh
Céard is Olltoghchán ann?
Is daonlathas parlaiminteach í Éire agus cinneann an lucht vótála in olltoghchán cé a dhéanfaidh ionadaíocht orthu i nDáil Éireann. Tugtar Teachtaí Dála (TDanna) ar na hionadaithe tofa sin. Caithfidh na Teachtaí sin vóta ansin ar cé a bheidh ina dTaoiseach agus cuirtear rialtas le chéile. Caithfear olltoghchán a reáchtáil gach cúig bliana ar a laghad. Tá saoránaigh uile na hÉireann agus na Breataine a chónaíonn in Éirinn, atá 18 mbliana d’aois nó os a chionn agus atá ar chlár na dtoghchán i dteideal vóta a chaitheamh.
Cé mhéad Teachta Dála a thoghfar?
Toghfar 174 Teachta. Méadú 14 Theachta é sin ar an olltoghchán deiridh. Deirtear sa bhunreacht go gcaithfear Teachta Dála a thoghadh le haghaidh gach 20,000–30,000 duine sa Stát. Léigh tuilleadh faoi obair an Choimisiúin Toghcháin ar athbhreithnithe toghlaigh.
Céard iad na toghlaigh in Olltoghchán?
Beidh 43 thoghlach, ar a dtugtar Dáilcheantar, ann. Shocraigh an Coimisiún Toghcháin an 43 Dáilcheantar sin in 2023. Méadú é sin ar an 39 Dáilcheantar a bhí san olltoghchán deiridh. Deirtear sa Bhunreacht go gcaithfidh trí shuíochán ar a laghad a bheith i ngach Dáilcheantar. Deirtear sa reachtaíocht atá i bhfeidhm faoi láthair nach gceadaítear ach Dáilcheantair ina bhfuil trí, ceithre nó cúig shuíochán. Féach ar Thuarascálacha Athbhreithnithe Toghlaigh an Choimisiúin Toghcháin.
Cé atá in ann vóta a chaitheamh in Olltoghchán?
Is féidir leat vóta a chaitheamh in olltoghchán má tá tú: – I do shaoránach Éireannach nó Briotanach – I do chónaí in Éirinn – 18 mbliana d’aois nó níos sine ar lá an toghcháin – Cláraithe le vóta a chaitheamh Tá tuilleadh eolais faoi incháilitheacht vótálaithe ar fáil ar ár leathanach faoi Incháilitheacht Vótálaithe.
Incháilitheacht Vótálaithe
Tá tuilleadh eolais faoi incháilitheacht vótálaithe agus cé atá in ann vóta a chaitheamh in Olltoghchán ar fáil ar ár leathanach faoi Incháilitheacht Vótálaithe.
Beidh mé imithe as an tír lá na vótála. An féidir liom vótáil?
Ní mór duit do vóta a chaitheamh i do stáisiún vótála ainmnithe ar lá na vótála, mura bhfuil iarratas déanta agat ar vóta poist nó ar vóta speisialta.
Iarrthóir
Cén chaoi a mbeidh mé i m’iarrthóir le seasamh i dtoghchán?
Níl an Coimisiún Toghcháin freagrach as an mbeartas maidir leis an gcaoi a n-ainmnítear iarrthóirí toghcháin le haghaidh toghcháin dhifriúla, is í an Roinn Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta atá freagrach as an mbeartas sin. Déanann gach Ceann Comhairimh do gach toghchán ar leith an gnáthphróiseas ainmniúcháin le haghaidh iarrthóirí an toghcháin sin a bhainistiú, ina measc glacadh le foirmeacha ainmniúcháin. Tá sonraí Chinn Chomhairimh na dToghchán Eorpach ar fáil anseo. Tá liosta de na Cinn Chomhairimh ar fáil ar líne anseo. Day to day management of the nomination process for election candidates at different elections, including acceptance of nomination forms is undertaken by each Returning Officer for the particular type of election. View contact details for European Election Returning Officers. View contact information for Local Authority Returning Officers.
Cé atá in ann seasamh mar iarrthóir in olltoghchán?
Caithfear olltoghchán a reáchtáil laistigh de 30 lá den Dáil a lánscor. Chun seasamh mar iarrthóir, caithfidh duine a bheith: – Ina saoránach Éireannach – Os cionn 21 bliain d’aois Chun seasamh in olltoghchán mar chuid de pháirtí polaitíochta, beidh orthu dul trí phróiseas roghnúcháin an pháirtí. Chun seasamh in olltoghchán mar iarrthóir neamhspleách, beidh orthu páipéar ainmniúcháin a thabhairt do Cheann Comhairimh an Dáilcheantair. Féach ar an liosta de Chinn Chomhairimh na hÉireann. Tá tuilleadh eolais faoi cé atá in ann seasamh mar iarrthóir agus na critéir dícháilithe ar fáil sa cháipéis áisiúil seo a chuir an Roinn Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta i dtoll a chéile: An tSlí a dToghtar an Dáil (Teach Íochtarach na Parlaiminte)
Cén chaoi a seasfaidh mé mar iarrthóir in olltoghchán?
Chun seasamh in olltoghchán mar chuid de pháirtí polaitíochta, beidh ort dul trí phróiseas roghnúcháin an pháirtí. Chun seasamh in olltoghchán mar iarrthóir neamhspleách, beidh ort páipéar ainmniúcháin a thabhairt do Cheann Comhairimh do Dháilcheantair. Déanfaidh an Ceann Comhairimh i ngach Dáilcheantar cinneadh faoi bhailíocht gach ainmniúcháin. Tá tuilleadh eolais faoin bpróiseas ainmniúcháin ar fáil sa cháipéis áisiúil seo a chuir an Roinn Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta i dtoll a chéile: An tSlí a dToghtar an Dáil (Teach Íochtarach na Parlaiminte) Féach ar an liosta iomlán de Chinn Chomhairimh na hÉireann.
Cé hiad na hiarrthóirí i mo cheantarsa?
Tá Ceann Comhairimh do Dháilcheantair freagrach as sonraí na n-iarrthóirí a fhoilsiú. Níl an Coimisiún Toghcháin in ann eolas a chur ar fáil faoi gach iarrthóir ar ár suíomh gréasáin. Féach ar an liosta iomlán de shuíomhanna gréasáin na n-údarás áitiúil/na gceann comhairimh ar a bhfuil sonraí na n-iarrthóirí atá ag seasamh sa toghchán.
An bhfuil cead ag iarrthóirí stocaireacht a dhéanamh ar lá na vótála?
Níl aon reachtaíocht a chuireann cosc ar iarrthóirí stocaireacht a dhéanamh ar lá na vótála fad is go bhfuil siad lonnaithe 50 m nó níos faide ó stáisiún vótála. Má bhíonn aon fhadhb agat le hiarrthóirí atá i mbun stocaireachta gar do stáisiún vótála ba cheart é sin a chur in iúl d’fhoireann an stáisiúin vótála le haghaidh do cheantair féin. Tá moratóir i bhfeidhm ar thuairisciú ar thoghcháin óna 2 i.n. ar an lá roimh lá na vótála. Níl an sos sin i stocaireacht agus tuairisciú toghcháin i bhfeidhm ach ar na meáin chraolta agus chlóite.
Cé mhéad comhairleoirí áitiúla atá in Éirinn?
Tá 949 Comhairleoir Áitiúil i 31 Údarás Áitiúil na hÉireann faoi láthair.
4. Ceisteanna faoi Chlár na dToghthóirí
Cén chaoi a gcláróidh mé le vótáil?
Is é an bealach is sciobtha le clárú le vótáil ná ar líne ar www.checktheregister.ie nó www.voter.ie (Baile Átha Cliath amháin).
Mura bhfuil tú in ann clárú ar líne, nó mura dteastaíonn uait é a dhéanamh ar líne, is féidir clárú ach an Fhoirm ERF1 a chomhlánú agus í a sheoladh chuig d’údarás áitiúil ábhartha.
Féach ar an liosta de sheoltaí poist gach údaráis áitiúil.
An féidir liom vóta poist a fháil?
Cuirtear postvótáil ar fáil le haghaidh catagóirí áirithe daoine. Áirítear ina measc siúd: – Iad siúd nach bhfuil in ann vóta a chaitheamh i láthair go pearsanta ag a stáisiún vótála áitiúil mar gheall ar thinneas nó míchumas; – Toghthóirí gur dócha nach mbeidís in ann vóta a chaitheamh i láthair go pearsanta ar lá na vótála mar gheall ar a ngairm, a seirbhís nó a bhfostaíocht; – Mic léinn lánaimseartha atá cláraithe sa bhaile ach atá ina gcónaí in áit eile fad is atá siad ag freastal ar institiúid oideachais sa Stát; – Toghthóirí anaithnide nó baill de theaghlach an duine a mbeadh a sábháilteacht i mbaol dá bhfoilseofaí a n-ainm agus a seoladh ar chlár na dtoghthóirí; – Taidhleoirí Éireannacha atá ag fónamh thar lear agus a gcéilí/bpáirtithe; – Comhaltaí den Gharda Síochána; – Comhaltaí d’Óglaigh na hÉireann; – Príosúnaigh. Má chreideann tú go bhfuil tú i dteideal postvótála, is féidir leat foirm PV2 nó PV4 a chomhlánú agus í a sheoladh chuig d’údarás áitiúil ábhartha. Féach ar na foirmeacha PV2 agus PV4 agus íoslódáil iad anseo. Is féidir d’fhoirm chomhlánaithe a sheoladh chuig d’Údarás Áitiúil am ar bith, ach chun a bheith incháilithe le haghaidh vóta speisialta i dtoghcháin Éireannacha, caithfidh d’Údarás Áitiúil d’fhoirm a fháil faoin spriocdháta a fhógrófar roimh thoghchán. Féach ar shonraí teagmhála agus seoltaí poist na n-údarás áitiúil ar fad. Tá tuilleadh eolais faoin bpostvótáil ar ár leathanach faoi vótáil inrochtana.
Cén chaoi a gcaithfidh mé vóta sa phost?
I ndiaidh duit an fhoirm agus na cáipéisí ábhartha a chur isteach, gheobhaidh tú sraith cáipéisí vótála ina mbeidh: – páipéir bhallóide; – admháil le haghaidh na bpáipéar ballóide; – clúdach litreach ina mbeidh na páipéir bhallóide mharcáilte le cur; agus – clúdach litreach níos mó chun na cáipéisí vótála a sheoladh ar ais chuig an gCeann Comhairimh. Chun vóta a chaitheamh: – Scríobhfaidh tú ‘1’ sa bhosca in aice le hainm an chéad iarrthóra is rogha leat, agus, más maith leat, ‘2’ sa bhosca in aice le do dhara rogha, ‘3’ sa bhosca in aice le do tríú rogha, agus mar sin de. Ar gach páipéar ballóide, bí cinnte go dtosaíonn tú le ‘1’, ansin ‘2’, ansin ‘3’ agus mar sin de. – Cuir do pháipéir bhallóide mharcáilte isteach sa chlúdach a bhfuil “Clúdach Páipéar Ballóide” marcáilte air agus dún é; – Cuir an clúdach sin mar aon leis an admháil chomhlánaithe le haghaidh an pháipéir ballóide isteach sa chlúdach mór faoi sheoladh an Chinn Comhairimh, dún é agus seol sa phost é láithreach; – Caithfear an páipéar ballóide a chur sa phost agus ní féidir é a shíneadh chuig an gCeann Comhairimh.
Cén chaoi a ndéanfaidh mé iarratas ar chlárú mar Vótálaí Speisialta?
Aon duine a chónaíonn in ospidéal, teach altranais, saoráid mheabhairshláinte nó institiúid dá leithéid, ar a bhfuil míchumas nó tinneas a chuireann cosc orthu dul chuig an stáisiún vótála, féadfaidh siad vóta a chaitheamh san ospidéal, teach altranais nó saoráid dá leithéid má dhéanann siad iarratas ar liosta na vótálaithe speisialta a ullmhaíonn na húdaráis clárúcháin (comhairlí cathrach agus contae) agus a ndéanann siad cothabháil air mar chuid de chlár na dtoghthóirí. I gcás an chéad iarratais, agus aon uair a éilíonn na húdaráis clárúcháin é i gcás iarratais ina dhiaidh sin, caithfear teastas ó chleachtóir leighis cláraithe (ar nós dochtúir teaghlaigh) a chur leis. Má theastaíonn uait clárú mar vótálaí speisialta, is féidir é sin a dhéanamh ach foirm SV1 a chomhlánú, atá ar fáil ar www.checktheregister.ie nó ó d’Údarás Áitiúil. Féach ar liosta teagmhála na nÚdarás Áitiúil. Is féidir d’fhoirm chomhlánaithe a sheoladh chuig d’Údarás Áitiúil am ar bith, ach chun a bheith incháilithe le haghaidh vóta speisialta i dtoghcháin Éireannacha, caithfidh d’Údarás Áitiúil d’fhoirm a fháil faoin spriocdháta a fhógrófar roimh thoghchán.
Cén chaoi a gcaithfidh mé vóta má bhím cláraithe mar Vótálaí Speisialta?
Tráth toghcháin nó reifrinn, inseofar duit cén lá agus an t-am garbh (maidin/tráthnóna) a dtiocfaidh Oifigeach Ceannais chuig an ospidéal, teach altranais, saoráid mheabhairshláinte nó institiúid dá leithéid. Beidh fianaise ar aitheantas agus barántas ceapacháin ag an Oifigeach Ceannais speisialta a thabharfaidh siad duit lena scrúdú nuair a thagann siad. Beidh Garda i dteannta an Oifigigh Ceannais speisialta freisin; is é ról an Gharda na páipéir bhallóide a choinneáil slán (mar a dhéantar i stáisiún vótála) agus gníomhú mar fhinné neamhspleách chun a chinntiú go dtugtar faoin ngnás vótála go cuí. Ní féidir le haon duine ach an tOifigeach Ceannais agus an Garda a bheith i láthair nuair a chaitear an vóta. Tabharfaidh an tOifigeach Ceannais dearbhú céannachta duit a mbeidh siad ina bhfinné air. Marcálfaidh tú do páipéar ballóide faoi rún ansin, cuirfidh tú sa chlúdach speisialta a thabharfar duit é, dúnfaidh tú an clúdach agus tabharfaidh tú don Oifigeach Ceannais é. Má theastaíonn cúnamh le vóta a chaitheamh, tabharfaidh an tOifigeach Ceannais speisialta cúnamh duit mar a tharlaíonn i stáisiún vótála. I gcás eisceachtúil nach bhfuil an t-ospidéal, an teach altranais, an tsaoráid mheabhairshláinte nó an institiúid dá leithéid ina gcónaíonn an vótálaí speisialta inrochtana don Oifigeach Ceannais speisialta, féadfaidh an Ceann Comhairimh gnásanna vótála speisialta a chur i bhfeidhm, ar nós vóta poist a eisiúint do na vótálaithe speisialta lena mbaineann.
Conas is féidir liom teagmháil a dhéanamh le m’Údarás Áitiúil?
Fuair duine muinteartha liom bás. Cén chaoi a mbainfidh mé den chlár iad?
Chun duine muinteartha leat a bhaint de chlár na dtoghthóirí caithfidh tú Foirm TPC1 – Iarratas ó thríú páirtí chun an clár a leasú a chomhlánú. Cuir an fhoirm chomhlánaithe chuig d’údarás áitiúil ansin lena próiseáil. Féach ar liosta teagmhála na n-údarás áitiúil dá sonraí teagmhála agus seoltaí poist. Féach ar an liosta de shonraí teagmhála agus seoltaí poist na n-údarás áitiúil ar fad.
Ní féidir liom clárú ar líne. Cé leis a rachaidh mé i dteagmháil anois?
Mura bhfuil tú in ann clárú ar líne, is féidir clárú trí dhul i dteagmháil le d’údarás áitiúil ábhartha. Féach ar an liosta de shonraí teagmhála agus seoltaí poist na n-údarás áitiúil ar fad.
5. Ceisteanna faoi Litríocht Toghcháin
Níor tháinig mo Chárta Faisnéise Vótaíochta. An féidir liom vóta a chaitheamh fós?
Mura bhfuair tú do chárta faisnéise vótaíochta, ná bíodh aon imní ort faoi. Ní gá duit do chárta faisnéise vótaíochta a thabhairt leat chun vóta a chaitheamh. Tabhair leat foirm bhailí de chruthúnas aitheantais chuig do stáisiún vótála ainmnithe agus má tá tú ar an gclár, beidh tú in ann vóta a chaitheamh.
Ullmhaíonn agus eisíonn gach údarás áitiúil ábhartha do Chárta Faisnéise Vótaíochta. Tosaíonn an obair ar na Cártaí Faisnéise Vótaíochta a eisiúint a luaithe is féidir i ndiaidh don Aire Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta an tOrdú maidir leis an Lá Vótaíochta a dhéanamh. Seoltar na cártaí i mbaisceanna trí An Post de réir a chéile, go dtí trí lá roimh lá na vótála.
Má theastaíonn uait suíomh do stáisiúin vótála a sheiceáil, is féidir sin a dhéanamh ar www.checktheregister.ie nó www.voter.ie (Baile Átha Cliath amháin). Beidh láthair do stáisiúin vótála ar lá na vótála ar na suíomhanna sin agus na hamanna oscailte agus dúnta.
Mura bhfuil tú in ann teacht ar do shonraí nuashonraithe ar na suíomhanna thuasluaite, téigh i dteagmháil le d’údarás áitiúil a bheidh in ann cabhrú leat.
Féach ar an liosta de shonraí teagmhála agus seoltaí poist na n-údarás áitiúil ar fad.
Céard iad na rialacha faoi phóstaeir Toghcháin? Cén uair is féidir iad a bhaint?
Níl aon chumhachtaí reachtúla ag an gCoimisiún Toghcháin i dtaobh póstaer ná ábhar toghcháin clóite. Is é an tAonad um an gCeart Vótála sa Roinn Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta atá freagrach as sin.
Tá rialacha i bhfeidhm áfach faoi phóstaeir agus bileoga i rith feachtas toghcháin.
Mar shampla:
– Ní féidir póstaeir toghcháin a chur in airde go dtí go socraítear lá na vótála le hordú Aireachta, agus ar feadh 30 lá ar a mhéad roimh lá na vótála;
– Caithfear na póstaeir a bhaint anuas laistigh de sheacht lá tar éis lá na vótála;
– Caithfear ainm agus seoladh an chlódóra a chur ar na póstaeir;
– Ní cheadmhach póstaeir toghcháin a bheith ar taispeáint laistigh de 50 méadar de stáisiúin vótála;
– Ní féidir póstaeir a chrochadh ar chuaillí gan cead a fháil ó úinéir an chuaille;
– Níor cheart do phóstaeir cur isteach ar úsáideoirí an bhóthair ar bhealach ar bith;
– Ní féidir bileoga a fhágáil faoi chuimilteoirí gaothscátha.
Tá sé de chumhacht ag údaráis áitiúla póstaeir a bhaint anuas más é leas an phobail déanamh amhlaidh.
Is é an tAcht um Thruailliú ó Bhruscar, 1997 arna leasú ag an Acht Toghcháin (Leasú) (Uimh. 2), 2009 an reachtaíocht ábhartha.
Féach ar shonraí teagmhála na n-údarás áitiúil ar fad.
Fuair mé bileog ó iarrthóir. An gceadaítear a leithéid? Cén chaoi a bhfuair siad m’fhaisnéis?
Faoi alt 57 den Acht Toghcháin, 1992, tá gach iarrthóir i dtoghchán Dála i dteideal aon phost-teachtaireacht amháin a chur saor ó tháille phostais chuig gach duine ar Chlár na dToghthóirí don Dáilcheantar ina bhfuil siad ag seasamh. Tugtar Litir um Thoghcháin ar na bileoga sin. Faoin Acht um Rialáil Cumarsáide (Seirbhísí Poist), 2011, is é An Post an soláthraí seirbhíse poist don Litir um Thoghcháin. Cuirtear an postas ar fáil saor in aisce ach caithfidh na hiarrthóirí íoc as an dearadh agus priontáil. Cuirfidh d’údarás áitiúil cóip den chlár toghthóirí cothrom le dáta ar fáil do An Post. Eagraíonn An Post an clár chun d’ainm agus do sheoladh a bhaint, agus ní bhíonn ach do sheoladh le feiceáil. Cuireann An Post na sonraí poist sin ar fáil ansin do chlódóirí roghnaithe a chuireann an Litir um Thoghcháin i gcló agus a chuireann seoltaí orthu thar ceann páirtithe polaitíochta agus iarrthóirí neamhspleácha. Léigh tuilleadh faoi ról An Post i dtaobh Litir um Thoghcháin a chur i gcló agus a sheoladh. Tá gach iarrthóir i dteideal faoin dlí na bileoga sin a chur.
6. Ceisteanna faoin Ionad Vótála/Comhairimh
Cá gcaithfidh mé vóta?
Beidh do stáisiún vótála ainmnithe ar do Chárta Faisnéise Vótaíochta. Ba cheart go seolfaí do Chárta Faisnéise Vótaíochta chugat sa phost roimh lá na vótála. Seolfar é chuig an seoladh a chláraigh tú ar Clár na dToghthóirí.
Mura bhfaighidh tú cárta vótaíochta, is féidir leat do stáisiún vótála ainmnithe a sheiceáil ar checktheregister.ie nó trí shuíomh gréasáin an Chinn Comhairimh ábhartha le haghaidh do thoghlaigh a sheiceáil. Ní féidir leat vóta a chaitheamh ach i do stáisiún vótála ainmnithe.
Cén chaoi a roghnaítear na stáisiúin vótála?
Roghnaíonn na Cinn Chomhairimh áitiúla na stáisiúin vótála.
Má tá aon cheist agat faoi do stáisiún vótála, téigh i dteagmháil le d’údarás áitiúil a bheidh in ann cabhrú leat.
Tá tuilleadh eolais faoin bpostvótáil ar ár leathanach faoi vótáil inrochtana.
Cé a bheith i láthair ag mo stáisiún vótála?
Roghnaíonn na Cinn Chomhairimh áitiúla na stáisiúin vótála. Má tá aon cheist agat faoi do stáisiún vótála, téigh i dteagmháil le d’údarás áitiúil a bheidh in ann cabhrú leat. Tá tuilleadh eolais faoin bpostvótáil ar ár leathanach faoi vótáil inrochtana.
Cé a bheith i láthair ag mo stáisiún vótála?
I measc na ndaoine atá ceadaithe a bheith i láthair ag stáisiún vótála ar lá na vótála tá: – an Ceann Comhairimh áitiúil, a n-ionadaithe nó teachtairí arna gcur chucu nó thar a gceann; – an tOifigeach Ceannais agus Cléireach Vótaíochta; – an tOifigeach Ceannais Maoirseachta (má cheaptar ceann); – aon chomhalta den Dáil don Dáilcheantar agus aon chomhalta den Seanad; – aon ghníomhaire pearsanaíochta a ceapadh le haghaidh do stáisiúin, toghthóirí atá ansin chun vóta a chaitheamh; – duine atá ag feidhmiú mar “chompánach” do thoghthóir atá faoi mhíchumas fisiciúil, ar a bhfuil lagú radhairc nó ag a bhfuil deacracht litearthachta; – Gardaí ar dualgas; – aon duine ag a bhfuil údarás ón gCeann Comhairimh Áitiúil a bheith i láthair ag do stáisiún vótála.
Cén chaoi a ndéanfaidh mé iarratas ar oibriú ag stáisiún vótála nó ionad comhairimh?
Bíonn an Ceann Comhairimh neamhspleách le haghaidh gach toghlimistéir freagrach as foireann a fhostú le haghaidh imeachtaí toghcháin. Bíonn Cinn Chomhairimh freagrach as toghcháin Dála, Pharlaimint na hEorpa agus an Uachtaráin a reáchtáil i dtoghlach. Bíonn siad freagrach freisin as reifrinn a reáchtáil.
Is iad na Cinn Chomhairimh an cláraitheoir contae nó, i mBaile Átha Cliath agus Corcaigh, an sirriam cathrach nó contae. Is féidir dul i dteagmháil leis an gCeann Comhairimh sa toghlach is gaire duit chun eolas a fháil faoin gcaoi a bhféadfaidh tú iarratas a dhéanamh ar oibriú sna toghcháin atá ar na bacáin.
Féach ar an liosta iomlán de Chinn Chomhairimh agus a sonraí teagmhála.
Níl m’ionad vótála inrochtana. Cé leis a rachaidh mé i dteagmháil?
Ní féidir leat vóta a chaitheamh ach i do stáisiún vótála sannta. Roghnaíonn an Ceann Comhairimh áitiúil na stáisiúin vótála agus sanntar iad bunaithe ar do shonraí ar Chlár an dToghthóirí. D’fhéadfá athrú ar stáisiún vótála a iarraidh i gcúinsí áirithe. Má bhaineann tú úsáid as cathaoir rothaí agus/nó má bhíonn deacrachtaí agat dul isteach i do stáisiún vótála ainmnithe, féadfaidh tú iarratas i scríbhinn a chur faoi bhráid Cheann Comhairimh do thoghlaigh chun vóta a chaitheamh i stáisiún vótála eile. Caithfear na hiarratais sin a fháil seachtain ar a laghad roimh lá na vótála. Más féidir, ba cheart duit stáisiún vótála eile atá inrochtana agus a d’fheilfeadh duit a mholadh. Mura bhfuil cur amach agat ar na stáisiúin vótála i do cheantar féin, roghnóidh an Ceann Comhairimh stáisiún eile duit. Má thugann tú míniú ar an gcúis nach bhfuil do stáisiún reatha inrochtana duit, cabhróidh sé leis an gCeann Comhairimh ceann eile a roghnú duit. Seolfaidh an Ceann Comhairimh údarú chun vótáil ag stáisiún vótála eile chugat. Ba cheart duit an t-údarú sin (chomh maith leis an ngnáthfhianaise ar d’aitheantas) a thaispeáint nuair a chaitheann tú vóta. Nuair a athraítear go stáisiún vótála eile thú, ní féidir leat vóta a chaitheamh ag do stáisiún áitiúil. Féach ar an liosta iomlán de Chinn Chomhairimh agus a sonraí teagmhála.
Ba mhaith liom freastal ar ionad comhairimh. Cé leis a rachaidh mé i dteagmháil chun cead isteach a fháil?
Bainistíonn an Ceann Comhairimh do gach toghlach an cead isteach chuig ionaid comhairimh. Má theastaíonn uait freastal ar ionad comhairimh, téigh i dteagmháil le do Cheann Comhairimh ábhartha a bheidh in ann cabhrú leat. Féach ar an liosta iomlán de Chinn Chomhairimh agus a sonraí teagmhála.
Cén fáth a gcuirtear pinn luaidhe ar fáil sna stáisiúin vótála?
Cuirtear pinn luaidhe ar fáil ag gach stáisiún vótála, ach is féidir leat do pheann nó do pheann luaidhe féin a thabhairt leat más maith leat.
Cuirtear pinn luaidhe ar fáil ag gach stáisiún vótála mar:
– maireann siad níos faide, agus níl dúch iontu a thriomaíonn idir na himeachtaí toghcháin;
– ní féidir le luaidhe marc a fhágáil ar pháipéir bhallóide eile;
– ní smearfaidh an luaidhe ó pheann luaidhe ná ní sileadh sí má éiríonn an páipéar ballóide fliuch;
– má smearann dúch ó pheann páipéar ballóide eile, nó má shileann sé air, d’fhéadfadh an páipéar eile sin a bheith neamhbhailí.
Is caighdeán idirnáisiúnta é pinn luaidhe a úsáid le vóta a chaitheamh, ní nós in Éirinn amháin. Baineann an Ríocht Aontaithe, an Astráil, Ceanada agus go leor tíortha eile úsáid as pinn luaidhe chun vóta a chaitheamh. Mar sin féin, féadfaidh tú do pheann féin a thabhairt leat agus vóta a chaitheamh leis sin.