Ceisteanna Coitianta (CCanna)
1. Eolas ginearálta
Cad a dhéanann An Coimisiún Toghcháin?
Is comhlacht reachtúil neamhspleách é an Coimisiún Toghcháin a bunaíodh an 9 Feabhra 2023 ag a bhfuil freagracht as raon leathan d’fheidhmeanna toghcháin a leagtar amach san Acht um Athchóiriú Toghcháin, 2022. – tabhairt faoi athbhreithnithe agus tuarascálacha a chur i dtoll a chéile faoi thoghcheantair le haghaidh comhaltaí a thoghadh don Dáil agus comhaltaí a thoghadh do Pharlaimint na hEorpa; agus
– na seirbhísí cinnteoireachta, maoirseachta, rúnaíochta agus tacaíochta a bhaineann le hábhar na dtograí reifrinn a mhíniú, cur chun cinn fheasacht an phobail ar reifrinn agus spreagadh na dtoghthóirí chun vóta a chaitheamh ar reifrinn;
– tabhairt faoi athbhreithnithe agus tuarascálacha a chur i dtoll a chéile faoi thoghcheantair le haghaidh comhaltaí a thoghadh don Dáil agus comhaltaí a thoghadh do Pharlaimint na hEorpa;
– freagracht as páirtithe polaitíochta a chlárú; agus
– tuarascálacha a chur i dtoll a chéile don Aire maidir le teorainneacha toghcháin áitiúil.
Cuirtear roinnt ról toghcháin nua de chúram ar an gCoimisiún freisin, lena n-áirítear:
– cláir taighde a ullmhú agus taighde a dhéanamh ar bheartas agus nós imeachta toghcháin, agus comhairle a thabhairt, de réir mar is gá, don Aire agus don Rialtas;
– feasacht an phobail ar phróisis toghcháin agus dhaonlathacha an Stáit a chur chun cinn, agus oibriú chun rannpháirtíocht an phobail iontu a mhéadú, trí chláir oideachais agus eolais;
– maoirseacht a dhéanamh ar Chlár nuachóirithe na dToghthóirí, moltaí a dhéanamh agus caighdeáin a leagan maidir le cothabháil agus nuashonrú;
– fógraíocht pholaitiúil ar líne a n-íoctar as a rialú, ag cinntiú trédhearcachta maidir le fógraí polaitiúla ar líne i rith tréimhse feachtais toghcháin nó reifrinn (Níor cuireadh tús leis an reachtaíocht go fóill);
– freagracht as imscrúdú agus monatóireacht ar bhréagaisnéis ar líne, mífhaisnéis ar líne agus iompraíocht ionramhálach nó bhréagach ar líne i rith tréimhsí feachtais toghcháin, chomh maith le feidhmeanna chun iompraíocht ionramhálach nó bhréagach ar líne a sheachaint (Níor cuireadh tús leis an reachtaíocht go fóill);
– tuarascálacha ex post a ullmhú ar riar imeachtaí toghcháin.
Cé hiad comhaltaí an Choimisiúin Toghcháin?
Tá seachtar comhaltaí ar Choimisiún Toghcháin neamhspleách na hÉireann. Is í Marie Baker, Breitheamh na Cúirte Uachtaraí, an cathaoirleach, a d’ainmnigh an Príomh-Bhreitheamh.
Tá ceathrar gnáthchomhaltaí den Choimisiún ann a ceapadh tar éis comórtais a reáchtáil an tSeirbhís um Cheapacháin Phoiblí. Is iad sin:
Alex Atwood
John Curran
An tOllamh Caroline Fennell
Maura Quinn
Tá beirt chomhaltaí de bhrí oifige ann:
Ger Deering, Ombudsman.
Peter Finnegan, Cléireach na Dála.
Faigheann siad tacaíocht ina gcuid oibre ó Fheidhmeannach atá faoi stiúir an Príomhfheidhmeannaigh Art O’Leary.
Cé a mhaoiníonn an Coimisiún Toghcháin?
Comhlacht poiblí neamhspleách is ea an Coimisiún Toghcháin, agus mar sin nílimid faoi choimirce aon Roinn nó Aire Rialtais. Faighimid maoiniú poiblí trínár Vóta neamhspleách féin (Vóta 23) agus táimid freagrach go díreach don Oireachtas agus is é ár Phríomhoifigeach Feidhmiúcháin ár nOifigeach Cuntasaíochta.
2. Eolas faoi na Toghcháin na Uachtaráin
Cén uair a bheidh an chéad toghchán Uachtaráin eile?
Caithfear an chéad toghchán Uachtaráin eile a rith faoin dáta ar a dtagann deireadh le téarma oifige an Uachtaráin reatha, an 10 Samhain 2025.
Faoin mBunreacht (Airteagal 12(3) – Bunreacht na hÉireann ar Ríomhleabhar Reachtanna na hÉireann (eISB)), maireann téarma an Uachtaráin seacht mbliana.
Chuir Micheál D. Ó hUigínn, an tUachtarán reatha, tús lena dhara téarma ar an 11 Samhain 2018. Dá bhrí sin, tá an chéad toghchán eile d’Uachtarán na hÉireann le tarlú ar an 10 Samhain 2025 nó suas le 60 lá roimh an dáta sin.
Rachaidh an tUachtarán nuathofa i mbun oifige an lá i ndiaidh dhul in éag théarma oifige an Uachtaráin atá ag dul as oifig.
Cá fhad a mhaireann téarma an Uachtaráin?
Bíonn an tUachtarán i seilbh oifige ar feadh téarma seacht mbliana ón dáta a dtosaíonn siad sa ról, seachas má fhaigheann siad bás, má éiríonn siad as, má chuirtear as oifig iad nó má éiríonn siad éagumasaithe. Caithfidh an Chúirt Uachtarach a bheith sásta go ndearbhaítear a n-éagumas.
Is féidir le duine post an Uachtaráin a dhéanamh ar feadh dhá théarma ar a mhéad. Féadfaidh an dá théarma sin teacht i ndiaidh a chéile, ach ní gá go dtiocfadh.
Bhí an toghchán deiridh ar siúl ar an 26 Deireadh Fómhair 2018. Sa chás nach n-ainmnítear ach iarrthóir amháin, mar a tharla sa toghchán sin, dearbhaítear go bhfuil an t-iarrthóir sin tofa gan vótáil.
Tá dhá chás inar féidir Uachtarán a chur as oifig. Má chinneann cúigear breithiúna nó níos mó ón gCúirt Uachtarach go bhfuil Uachtarán éagumasaithe go buan, tiocfaidh deireadh le téarma oifige an Uachtaráin.
D’fhéadfadh ceachtar Teach den Oireachtas an tUachtarán a tháinseamh freisin as ucht “mí-iompair a luafar”. D’fhéadfadh cion coiriúil nó mí-úsáid chumhachtaí an Uachtaráin a bheith i gceist le mí-iompar a luafar.
Cé atá in ann vóta a chaitheamh i dtoghchán an uachtaráin?
Chun vóta a chaitheamh i dtoghchán an uachtaráin, caithfidh tú a bheith:
- I do shaoránach Éireannach; agus,
- 18 mbliana d’aois nó os a chionn; agus
- Cláraithe le vótáil; agus
- I do ghnáthchónaí in Éirinn.
Cén chaoi a seiceálfaidh mé an bhfuilim cláraithe le vóta a chaitheamh sa toghchán?
Is féidir leat a sheiceáil an bhfuil tú cláraithe le vóta a chaitheamh i dtoghchán an Uachtaráin trí dhul go checktheregister.ie agus ansin cliceáil ar “Seiceáil do chuid sonraí”. Tá sé tábhachtach go gcuirfeá d’ainm agus do sheoladh nó d’Éirchód isteach díreach mar atá siad ar chlár na dtoghthóirí.
Mura bhfuil tú in ann do shonraí a aimsiú ar chlár na dtoghthóirí, ach go gceapann tú gur cheart go mbeifeá air, ba cheart duit dul i dteagmháil le d’údarás áitiúil. Féach ar liosta teagmhála na n-údarás áitiúil.
Cén chaoi a gcláróidh mé le vótáil?
Is féidir leat clárú am ar bith le vóta a chaitheamh i dtoghchán an Uachtaráin trí dhul go checktheregister.ie agus ansin cliceáil ar “Cuir iarratas isteach ar líne chun clárú”. Iarrfar ort d’údarás áitiúil a roghnú, toisc gurb iad na húdaráis áitiúla atá freagrach as cláir na dtoghthóirí a bhainistiú. Iarrfar sonraí ort mar d’ainm, seoladh poist, Éirchód, dáta breithe, UPSP agus seoladh ríomhphoist. Iarrtar na sonraí sin chun dúblach ar chlár na dtoghthóirí a laghdú a oiread agus is féidir agus chun a chinntiú go bhfuil sé chomh cruinn agus is féidir.
I ndiaidh duit do chuid sonraí a chur isteach, próiseálfaidh d’údarás áitiúil d’iarratas ar chlárúchán. Toisc gur féidir le húdaráis áitiúla na mílte iarratas a fháil roimh thoghchán, ba cheart duit cúpla lá a fhágáil sula seiceálann tú ar cuireadh leis an gclár thú. Ba cheart duit dul i dteagmháil le d’údarás áitiúil má bhíonn aon cheist faoi leith agat faoi d’iarratas ar chlárúchán – tá na sonraí teagmhála ar liosta teagmhála na n-údarás áitiúil.
Is féidir leat clárú le vótáil ar fhoirm freisin; is féidir an fhoirm a íoslódáil ó checktheregister.ie nó ó d’údarás áitiúil. Mura dtugann tú do UPSP ar an bhfoirm, beidh ort finné a fháil chun d’fhoirm a dhearbhú. Is féidir le comhalta den Gharda Síochána, ball foirne sibhialtach den Gharda Síochána nó ball foirne d’údarás áitiúil é sin a dhéanamh.
An bhfuil spriocdháta ann chun clárú le vótáil nó chun mo chuid sonraí ar chlár na dtoghthóirí a athrú?
Is féidir leat clárú am ar bith le vóta a chaitheamh i dtoghchán an Uachtaráin, nó do chuid sonraí ar chlár na dtoghthóirí a athrú am ar bith, trí dhul go checktheregister.ie. Má tá cónaí ort i gceantar aon cheann de cheithre údarás áitiúla Bhaile Átha Cliath – Fine Gall, Cathair Bhaile Átha Cliath, Áth Cliath Theas nó Dún Laoghaire-Ráth an Dúin – seolfar ar aghaidh chuig voter.ie thú chun clárú nó chun do chuid sonraí a athrú.
Roimh thoghchán Uachtaráin, eisíonn an tAire Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta “an t-ordú um thoghchán uachtaráin”. Leagtar amach na socruithe don toghchán ann, chomh maith le dáta an toghcháin. Beidh an spriocdháta chun clárú le vótáil ar eolas a luaithe a dheimhnítear lá na vótála, agus tabharfaimid an t-eolas seo chun dáta ansin.
An bhfuil spriocdháta ann chun clárú le haghaidh postvótála?
Tá na foirmeacha ábhartha chun iarratas a dhéanamh ar phostvótáil ar fáil ó checkthregister.ie nó ó d’údarás áitiúil. Féach ar liosta teagmhála na n-údarás áitiúil le haghaidh na sonraí teagmhála.
Is féidir d’fhoirm chomhlánaithe a sheoladh chuig d’údarás áitiúil am ar bith.
Roimh thoghchán Uachtaráin, eisíonn an tAire Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta “an t-ordú um thoghchán uachtaráin”. Leagtar amach na socruithe don toghchán ann, chomh maith le dáta an toghcháin. Beidh an spriocdháta chun clárú le haghaidh postvótála ar eolas a luaithe a dheimhnítear lá na vótála, agus tabharfaimid an t-eolas seo chun dáta ansin.
Cén uair a thosóidh agus a chríochnóidh na hainmniúcháin do thoghchán an Uachtaráin?
Caithfear toghchán uachtaráin a reáchtáil sa 60 lá sula dtagann deireadh le téarma an uachtaráin atá againn faoi láthair ar an 10 Samhain 2025. Má éiríonn Uachtarán as oifig, má fhaigheann siad bás nó má éiríonn siad éagumasaithe, caithfear toghchán a reáchtáil i rith an 60 lá ina dhiaidh sin.
Roimh thoghchán Uachtaráin, eisíonn an tAire Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta “an t-ordú um thoghchán uachtaráin”. Leagtar amach na socruithe don toghchán ann mar seo a leanas:
- An lá deireanach a bhféadfaidh an ceann comhairimh toghcháin uachtaráin ainmniúcháin a ghlacadh;
- An áit a mbeidh an ceann comhairimh toghcháin uachtaráin chun rialú ar ainmniúcháin ar an lá deireanach chun ainmniúcháin a ghlacadh;
- Seoladh an chinn comhairimh toghcháin uachtaráin ag a nglacfaidh siad ainmniúcháin agus cumarsáidí eile;
- An lá a mbeidh an toghchán ar siúl (lá na vótála).
Ceapann an tAire Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta an ceann comhairimh toghcháin uachtaráin.
Cén chaoi a gcaithfidh mé vóta?
Beidh liosta ainmneacha, in ord aibítre, ar an bpáipéar ballóide, chomh maith cur síos ar gach iarrthóir. Beidh bosca in aice le hainm gach iarrthóra, ar thaobh na láimhe deise. Marcálfaidh tú do rogha vóta do gach iarrthóir sa bhosca sin.
Nuair a mharcálann tú do pháipéar ballóide, bí cinnte go dtosaíonn tú le ‘1’ don iarrthóir is fearr leat, ansin ‘2’ do do dhara rogha, ‘3’ do do thríú rogha agus mar sin de. Féadfaidh tú vóta a chaitheamh le haghaidh a mhéad nó a laghad iarrthóirí agus is mian leat. Fút féin atá sé go huile agus go hiomlán. Nuair a bheidh vótáilte agat, ba cheart duit do pháipéar ballóide a fhilleadh, agus é a chur sa bhosca ballóide ag an stáisiún céanna óna bhfuair tú do pháipéar ballóide.
Beidh mé imithe as an tír lá na vótála. An féidir liom vótáil?
Caithfidh tú do vóta a chaitheamh i do stáisiún vótála ainmnithe ar lá na vótála, seachas má tá iarratas déanta agat ar phostvótáil nó ar vóta speisialta.
An féidir liom clárú le haghaidh postvótála?
Cuirtear postvótáil ar fáil le haghaidh catagóirí áirithe daoine mar a shonraítear sa dlí toghcháin.
Áirítear ina measc siúd:
– Comhaltaí den Gharda Síochána;
– Comhaltaí d’Óglaigh na hÉireann;
– Taidhleoirí Éireannacha atá ag fónamh thar lear agus a gcéilí/bpáirtithe;
– Iad siúd nach bhfuil in ann vóta a chaitheamh i láthair go pearsanta ag a stáisiún vótála áitiúil mar gheall ar thinneas nó míchumas;
– Toghthóirí gur dócha nach mbeidís in ann vóta a chaitheamh i láthair go pearsanta ar lá na vótála mar gheall ar a ngairm, a seirbhís nó a bhfostaíocht;
– Mic léinn lánaimseartha atá cláraithe sa bhaile ach atá ina gcónaí in áit eile fad is atá siad ag freastal ar institiúid oideachais sa Stát;
– Toghthóirí anaithnide nó baill de theaghlach an duine a mbeadh a sábháilteacht i mbaol dá bhfoilseofaí a n-ainm agus a seoladh ar chlár na dtoghthóirí;
– Príosúnaigh.
Tá na foirmeacha ábhartha chun iarratas a dhéanamh ar phostvótáil ar fáil ó checkthregister.ie nó ó d’údarás áitiúil. Féach ar liosta teagmhála na n-údarás áitiúil le haghaidh na sonraí teagmhála.
Is féidir d’fhoirm chomhlánaithe a sheoladh chuig d’údarás áitiúil am ar bith. Ach chun a bheith incháilithe le haghaidh vóta poist i dtoghcháin Éireannacha, caithfidh d’údarás áitiúil d’fhoirm a fháil faoin spriocdháta a fhógrófar roimh thoghchán.
Tá tuilleadh eolais faoin bpostvótáil ar ár leathanach faoi vótáil inrochtana.
Cén chaoi a gcaithfidh mé vóta sa phost?
I ndiaidh duit an fhoirm agus na cáipéisí ábhartha a chur isteach, gheobhaidh tú sraith cáipéisí vótála ina mbeidh:
– páipéir bhallóide;
– admháil le haghaidh na bpáipéar ballóide;
– clúdach litreach ina mbeidh na páipéir bhallóide mharcáilte le cur; agus
– Clúdach litreach níos mó chun na cáipéisí vótála a sheoladh ar ais chuig an gCeann Comhairimh.
Chun vóta a chaitheamh:
– Scríobhfaidh tú ‘1’ sa bhosca in aice le hainm an chéad iarrthóra is rogha leat, agus, más maith leat, ‘2’ sa bhosca in aice le do dhara rogha, ‘3’ sa bhosca in aice le do tríú rogha, agus mar sin de. Ar gach páipéar ballóide, bí cinnte go dtosaíonn tú le ‘1’, ansin ‘2’, ansin ‘3’ agus mar sin de.
– Cuir do pháipéir bhallóide mharcáilte isteach sa chlúdach a bhfuil “Clúdach Páipéar Ballóide” marcáilte air agus dún é;
– Cuir an clúdach sin mar aon leis an admháil chomhlánaithe le haghaidh an pháipéir ballóide isteach sa chlúdach mór faoi sheoladh an Chinn Comhairimh, dún é agus seol sa phost é láithreach;
– Caithfear an páipéar ballóide a chur sa phost agus ní féidir é a shíneadh chuig an gCeann Comhairimh.
Céard é ról an Uachtaráin agus céard a dhéanann siad?
Is é Uachtarán na hÉireann Ceann Stáit na hÉireann. Toghann an pobal Uachtarán nua gach seacht mbliana.
Leagtar amach cumhachtaí agus feidhmeanna an Uachtaráin in Airteagal 13 de Bhunreacht na hÉireann. Áirítear ina measc siúd:
Ionadaíocht a dhéanamh ar mhuintir na hÉireann
Déanann an tUachtarán ionadaíocht ar mhuintir uile na hÉireann sa bhaile agus thar lear trí ócáidí poiblí, óráidí a thabhairt agus fáilte a chur roimh chuairteoirí chuig áit chónaithe an Uachtaráin, Áras na Uachtaráin.
Comhaltaí Rialtais, breithiúna agus oifigigh eile a cheapadh
- Ceapann an tUachtarán an Taoiseach, i ndiaidh do Dháil Éireann iad a ainmniú;
- Ceapann an tUachtarán comhaltaí an Rialtais, i ndiaidh don Taoiseach iad a ainmniú;
- Glacann an tUachtarán le haon chomhalta den rialtas d’éirí as oifig, nó comhalta ar bith den rialtas a chur as oifig, ar chomhairle an Taoisigh.
- I measc na sealbhóirí oifige eile a cheapann an tUachtarán, ar chomhairle an Rialtais, tá breithiúna, an tArd-Aighne, an tArd-Reachtaire Cuntas agus Ciste, agus oifigigh Choimisiúnaithe Óglaigh na hÉireann.
An Dáil a Ghairm agus a Lánscor
- Déanann an tUachtarán an Dáil a ghairm nó a lánscor ar chomhairle an Taoisigh.
- Féadfaidh an tUachtarán tionól den Dáil nó den Seanad, nó an péire acu, a ghairm i ndiaidh dul i gcomhairle leis an gComhairle Stáit.
- Féadfaidh an tUachtarán toghcháin nua a ghairm mura bhfuil tacaíocht thromlach na Dála ag an Taoiseach níos mó.
Diúltú an Dáil a Lánscor
- Féadfaidh an tUachtarán diúltú an Dáil a lánscor freisin. Sa chás sin, caithfidh na comhaltaí Dála Rialtas eile a ainmniú.
Reachtaíocht a shíniú ina dlí
- Caithfidh an tUachtarán gach dlí nua a bheartaítear (Bille) a rith dhá Theach an Oireachtais (an Dáil agus an Seanad) a shíniú sula dtagann sé i bhfeidhm mar dhlí nua (Acht). Ritheann Tithe an Oireachtais thart ar 50 Bille gach bliain.
- Féadfaidh an tUachtarán Billí a tharchur chuig an gCúirt Uachtarach má tá aon imní ann nach gcomhlíonann siad an Bunreacht nó go dtagann siad salach air. Chun sin a dhéanamh, caithfidh an tUachtarán dul i gcomhairle leis an gComhairle Stáit ar dtús.
Tá tuilleadh eolais faoin gcaoi a ndéantar dlíthe ar shuíomh gréasáin an Oireachtais: Tithe an Oireachtais – An chaoi a ndéantar dlíthe – Tithe an Oireachtais
Gníomhú mar Cheannasaí Uachtarach Óglaigh na hÉireann
- Is é an tUachtarán Ceannasaí Uachtarach Óglaigh na hÉireann, agus déanann an tUachtarán gach oifigeach d’Óglaigh na hÉireann a choimisiúnú dá bhrí sin. Níl aon cheannas míleata ag an Uachtarán ar Óglaigh na hÉireann. Faoin Acht Cosanta, 1954, feidhmíonn an Rialtas ceannas míleata tríd an Aire Cosanta, a bhainistíonn agus a rialaíonn Óglaigh na hÉireann.
Céard í an Chomhairle Stáit?
Cabhraíonn an Chomhairle Stáit leis an Uachtarán agus tugann comhairle i réimsí inniúlachta sonraithe ar leith. Leagtar amach cumhachtaí agus feidhmeanna na Comhairle Stáit in Airteagal 31 den Bhunreacht. Leagtar amach sa Bhunreacht freisin na cúinsí ina gcaithfidh an tUachtarán dul i gcomhairle leis an gComhairle Stáit. Ina measc siúd, luaitear nuair is mian leis an Uachtarán:
- Tionól de cheachtar Teach an Oireachtais, nó an péire acu (an Dáil agus an Seanad), a ghairm i dtaobh aon ní a bhfuil tábhacht náisiúnta nó tábhacht phoiblí ann (Airteagal 7);
- Aitheasc a chur faoi bhráid an náisiúin le cead an Rialtais (Airteagal 7);
- Aighneas idir an Dáil agus an Seanad faoi Bhille Airgid a réiteach, reachtaíocht nach bpléann ach le caiteachas nó cánachas mar shampla (Airteagal 22);
- Reachtaíocht (Bille) a tharchur chuig an gCúirt Uachtarach chun a chinneadh an gcomhlíonann sí an Bunreacht nó an dtagann sí salach air (Airteagal 26);
- Bille a chur faoi bhráid an phobail le haghaidh reifrinn (Airteagal 27).
Ba é an uair dheireanach a tionóladh an Chomhairle Stáit mí Iúil 2024, nuair a d’iarr an tUachtarán a dearcthaí chun bunreachtúlacht an Bhille Cosanta (Leasú), 2024 a mheas.
Cé hiad comhaltaí na Comhairle Stáit?
Tá trí chatagóir comhaltaí ann:
Comhaltaí ex officio (.i. comhaltaí atá ar an gComhairle go huathoibríoch mar gheall ar an bpost atá acu):
- An Taoiseach
- An Tánaiste
- An Príomh-Bhreitheamh
- Uachtarán na Cúirte Achomhairc
- Uachtarán na hArd-Chúirte
- Ceann Comhairle na Dála
- Cathaoirleach an tSeanaid
- An tArd-Aighne
Gach duine, atá in ann agus atá toilteanach gníomhú, a bhí i seilbh oifige mar Uachtarán, mar Thaoiseach nó mar Phríomh-Bhreitheamh.
Comhaltaí a cheapann an tUachtarán: Ní bhíonn sé de dhualgas ar Uachtarán aon chomhaltaí a cheapadh ar an gComhairle, ach tá gach Uachtarán tar éis comhaltaí a cheapadh go dtí seo. Féadfaidh an tUachtarán seachtar comhaltaí ar a mhéad a cheapadh, agus is as a gcomhairle féin a cheaptar iad. I measc na gcomhaltaí faoi láthair tá: Sinéad Burke, gníomhaí ar son daoine faoi mhíchumas; an Dr Sindy Joyce, gníomhaí ar son chearta an Lucht Siúil; an Dr Cara Augustenborg, ánra i mbeartas comhshaoil sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath; an t-iar-Choimisinéir Teanga Seán Ó Cuirreáin; an Dr Mary Murphy, léachtóir sinsearach ar an BA sa pholaitíocht agus saoránacht ghníomhach in Ollscoil Mhá Nuad; an Dr. Urr. Johnston McMaster, ministir Meitidisteach agus ollamh taca cúnta i Scoil Éacúiméinice na hÉireann i gColáiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath; agus Maurice Malone, príomhfheidhmeannach an Birmingham Irish Association.
An mbíonn ról ag an Uachtarán i mbeartas an rialtais a leagan síos nó a athrú?
Ní bhíonn aon fheidhmeanna cinnteoireachta ná ceaptha beartas ag an Uachtarán don Stát. Forordaítear ról an Uachtaráin leis an mBunreacht agus is léargas é ar luachanna agus prionsabail na tíre (de réir Baker J., Right to Know CLG v Commissioner for Environmental Information & Ors [2022] IESC 19).
Cé mhéad uachtarán a bhí ag Éirinn?
Bhí naonúr Uachtarán ar Éirinn ó bunaíodh an ról faoin mBunreacht in 1937:
An tUachtarán Dubhghlas na hÍde (1938-1945)
An tUachtarán Seán T. Ó Ceallaigh (1945-1959)
An tUachtarán Éamon de Valera (1959-1973)
An tUachtarán Erskine Childers (1973-1974)
An tUachtarán Cearbhall Ó Dálaigh (1974-1976)
An tUachtarán Pádraig Ó hIrghile (1976-1990)
An tUachtarán Máire Mhic Róibín (1990-1997)
An tUachtarán Máire Mhic Giolla Íosa (1997-2011)
An tUachtarán Micheál D. Ó hUigínn (2011-2025)
Cé atá in ann seasamh mar iarrthóir i dtoghchán uachtaráin?
Chun seasamh i dtoghchán uachtaráin, caithfidh tú a bheith i do Shaoránach Éireannach agus 35 bliain d’aois nó níos sine.
Caithfear gach iarrthóir a ainmniú ar cheann de na bealaí seo a leanas, a leagtar síos sa Bhunreacht:
• Ainmniúchán a fháil ó 20 comhalta ar a laghad de Thithe an Oireachtais (Teachtaí Dála nó Seanadóirí)
• Ainmniúchán a fháil ó cheithre Chomhairle Cathrach nó Contae
Ní fhéadfaidh comhaltaí an Oireachtais (Teachtaí Dála agus Seanadóirí) ná comhaltaí na gComhairlí Cathrach agus Contae níos mó ná iarrthóir amháin a ainmniú don toghchán céanna.
Féadfaidh iar-Uachtaráin nó Uachtaráin atá ag dul as oifig iad féin a ainmniú mar iarrthóir, ach ní fhéadfaidh siad ach dhá théarma 7 mbliana ar a mhéad a dhéanamh.
An féidir le Teachta Dála, Seanadóir nó Feisire de Pharlaimint na hEorpa atá i seilbh oifige faoi láthair seasamh i dtoghchán an Uachtaráin?
Féadfaidh Teachtaí Dála, Seanadóirí nó Feisirí de Pharlaimint na hEorpa (FPE) reatha a bheith ina n-iarrthóirí i dtoghchán an Uachtaráin. Ach caithfidh siad éirí as a suíochán má thoghtar mar Uachtarán iad. Ní fhéadfaidh an tUachtarán a bheith i seilbh post ar bith eile.
Cén chaoi a mbeidh iontaoibh agam as an eolas a fhaighim faoin toghchán?
Ach oiread le gach réimse eile den saol, táimid ag baint leas anois as na meáin shóisialta, teachtaireachtaí ar líne agus an t-idirlíon chun cúrsaí reatha, ceisteanna polaitiúla agus toghcháin a phlé. Táimid ag fáil go leor faisnéise ar líne ó go leor áiteanna difriúla.
Tá an t-idirlíon in ann a bheith an-chabhrach nuair atá fíricí agus faisnéis le fáil, agus chun dearcthaí difriúla a roinnt. Ach baintear úsáid as uaireanta chun ‘mífhaisnéis’ agus ‘bréagaisnéis’ a scaipeadh. Úsáidtear na focail sin chun cur síos a dhéanamh ar fhaisnéis nach bhfuil cruinn nó nach bhfuil fianaise ann ina leith, faisnéis atá míthreorach agus a chuirfeadh duine amú, nó faisnéis atá bréagach. Uaireanta, postálann nó scaipeann daoine an fhaisnéis trí thimpiste mar go gcreideann siad go bhfuil sí fíor agus ní bhíonn sé i gceist acu daoine a chur amú (sin mífhaisnéis). Ach féadfaidh daoine eile faisnéis bhréagach a phostáil d’aon turas chun an dallamullóg a chur ar dhaoine (sin bréagaisnéis).
I gcás toghchán, sampla de bhréagaisnéis a bheadh i nduine a phostálfadh faisnéis mhíchruinn d’aon turas faoin áit agus am ar cheart vóta a chaitheamh nó faoin gcaoi le vóta a chaitheamh chun mearbhall a chur ar vótálaithe nó cleas a imirt ar dhaoine ionas nach vótálfaidh siad.
Foilsítear físeáin nó míreanna fuaime ar an idirlíon uaireanta nach bhfuil fíor nó a athraíodh nó a cuireadh in eagar. D’fhéadfaidís imeachtaí a léiriú nár tharla nó a tharla in áit nó ag am difriúil. Nó d’fhéadfaidís daoine a thaispeáint ag rá nó ag déanamh rudaí nach ndúirt nó nach ndearna siad. Seans go bhfaca tú iad sin á dtuairisciú mar ‘dhomhainbhrionnuithe’.
Ní fadhbanna nua iad sin. Ach tá níos mó airde le blianta beaga anuas ar an dochar a dhéanann siad mar gur féidir faisnéis bhréagach a scaipeadh i bhfad níos tapa agus níos forleithne ar líne. Tá sé i bhfad níos saoire agus níos éasca freisin físeáin agus gearrthóga fuaime a athrú agus a chúbláil.
Céard is féidir liom a dhéanamh má tá amhras orm nach fíor an t-eolas atá mé a fháil?
Bíonn sé deacair mífhaisnéis agus bréagaisnéis agus domhainbhrionnuithe a aithint uaireanta, go háirithe nuair a chuirtear i láthair go pointeáilte iad agus go bhfuil cuma na fírinne orthu. Seolann cara nó duine muinteartha iad go minic, nó seoltar chuig grúpa áitiúil iad ar na meáin shóisialta nó in uirlis teachtaireachta. Go minic, scaiptear bréagaisnéis chun freagairt láidir a chruthú – ar nós spleodar nó fearg mhór.
Dá bhrí sin, nuair atá tú ag léamh ábhair, ag breathnú ar fhíseáin nó ar chláir, nó ag éisteacht le podchraoltaí ar líne nó sna meáin, fiafraigh díot féin i gcónaí:
- Cén chaoi a mbeidh a fhios agam go bhfuil sé seo fíor?
- Cé atá á rá seo liom?
- Cén fáth a bhfuil siad á rá seo liom?
- Cén chaoi a ndeimhneoidh mé é seo? / Cén chaoi ar féidir liom a sheiceáil an bhfuil sé ceart?
- An gcaithfidh mise aon athmhachnamh a dhéanamh? / An gcaithfidh mé tuilleadh machnaimh a dhéanamh air seo?
Agus ná déan dearmad, i rith feachtas toghchánaíochta, caith le gach lá ar nós gur Lá na nAmadán é!
3. Ceisteanna faoi Chlár na dToghthóirí
Cén chaoi a gcláróidh mé le vótáil?
Is é an bealach is sciobtha le clárú le vótáil ná ar líne ar www.checktheregister.ie nó www.voter.ie (Baile Átha Cliath amháin).
Mura bhfuil tú in ann clárú ar líne, nó mura dteastaíonn uait é a dhéanamh ar líne, is féidir clárú ach an Fhoirm ERF1 a chomhlánú agus í a sheoladh chuig d’údarás áitiúil ábhartha.
Féach ar an liosta de sheoltaí poist gach údaráis áitiúil.
An féidir liom vóta poist a fháil?
Cuirtear postvótáil ar fáil le haghaidh catagóirí áirithe daoine.
Áirítear ina measc siúd:
– Iad siúd nach bhfuil in ann vóta a chaitheamh i láthair go pearsanta ag a stáisiún vótála áitiúil mar gheall ar thinneas nó míchumas;
– Toghthóirí gur dócha nach mbeidís in ann vóta a chaitheamh i láthair go pearsanta ar lá na vótála mar gheall ar a ngairm, a seirbhís nó a bhfostaíocht;
– Mic léinn lánaimseartha atá cláraithe sa bhaile ach atá ina gcónaí in áit eile fad is atá siad ag freastal ar institiúid oideachais sa Stát;
– Toghthóirí anaithnide nó baill de theaghlach an duine a mbeadh a sábháilteacht i mbaol dá bhfoilseofaí a n-ainm agus a seoladh ar chlár na dtoghthóirí;
– Taidhleoirí Éireannacha atá ag fónamh thar lear agus a gcéilí/bpáirtithe;
– Comhaltaí den Gharda Síochána;
– Comhaltaí d’Óglaigh na hÉireann;
– Príosúnaigh.
Má chreideann tú go bhfuil tú i dteideal postvótála, is féidir leat foirm PV2 nó PV4 a chomhlánú agus í a sheoladh chuig d’údarás áitiúil ábhartha. Féach ar na foirmeacha PV2 agus PV4 agus íoslódáil iad anseo.
Is féidir d’fhoirm chomhlánaithe a sheoladh chuig d’Údarás Áitiúil am ar bith, ach chun a bheith incháilithe le haghaidh vóta speisialta i dtoghcháin Éireannacha, caithfidh d’Údarás Áitiúil d’fhoirm a fháil faoin spriocdháta a fhógrófar roimh thoghchán.
Féach ar shonraí teagmhála agus seoltaí poist na n-údarás áitiúil ar fad.
Tá tuilleadh eolais faoin bpostvótáil ar ár leathanach faoi vótáil inrochtana.
Cén chaoi a gcaithfidh mé vóta sa phost?
I ndiaidh duit an fhoirm agus na cáipéisí ábhartha a chur isteach, gheobhaidh tú sraith cáipéisí vótála ina mbeidh:
– páipéir bhallóide;
– admháil le haghaidh na bpáipéar ballóide;
– clúdach litreach ina mbeidh na páipéir bhallóide mharcáilte le cur; agus
– clúdach litreach níos mó chun na cáipéisí vótála a sheoladh ar ais chuig an gCeann Comhairimh.
Chun vóta a chaitheamh:
– Scríobhfaidh tú ‘1’ sa bhosca in aice le hainm an chéad iarrthóra is rogha leat, agus, más maith leat, ‘2’ sa bhosca in aice le do dhara rogha, ‘3’ sa bhosca in aice le do tríú rogha, agus mar sin de. Ar gach páipéar ballóide, bí cinnte go dtosaíonn tú le ‘1’, ansin ‘2’, ansin ‘3’ agus mar sin de.
– Cuir do pháipéir bhallóide mharcáilte isteach sa chlúdach a bhfuil “Clúdach Páipéar Ballóide” marcáilte air agus dún é;
– Cuir an clúdach sin mar aon leis an admháil chomhlánaithe le haghaidh an pháipéir ballóide isteach sa chlúdach mór faoi sheoladh an Chinn Comhairimh, dún é agus seol sa phost é láithreach;
– Caithfear an páipéar ballóide a chur sa phost agus ní féidir é a shíneadh chuig an gCeann Comhairimh.
Cén chaoi a ndéanfaidh mé iarratas ar chlárú mar Vótálaí Speisialta?
Aon duine a chónaíonn in ospidéal, teach altranais, saoráid mheabhairshláinte nó institiúid dá leithéid, ar a bhfuil míchumas nó tinneas a chuireann cosc orthu dul chuig an stáisiún vótála, féadfaidh siad vóta a chaitheamh san ospidéal, teach altranais nó saoráid dá leithéid má dhéanann siad iarratas ar liosta na vótálaithe speisialta a ullmhaíonn na húdaráis clárúcháin (comhairlí cathrach agus contae) agus a ndéanann siad cothabháil air mar chuid de chlár na dtoghthóirí.
I gcás an chéad iarratais, agus aon uair a éilíonn na húdaráis clárúcháin é i gcás iarratais ina dhiaidh sin, caithfear teastas ó chleachtóir leighis cláraithe (ar nós dochtúir teaghlaigh) a chur leis.
Má theastaíonn uait clárú mar vótálaí speisialta, is féidir é sin a dhéanamh ach foirm SV1 a chomhlánú, atá ar fáil ar www.checktheregister.ie nó ó d’Údarás Áitiúil. Féach ar liosta teagmhála na nÚdarás Áitiúil.
Is féidir d’fhoirm chomhlánaithe a sheoladh chuig d’Údarás Áitiúil am ar bith, ach chun a bheith incháilithe le haghaidh vóta speisialta i dtoghcháin Éireannacha, caithfidh d’Údarás Áitiúil d’fhoirm a fháil faoin spriocdháta a fhógrófar roimh thoghchán.
Cén chaoi a gcaithfidh mé vóta má bhím cláraithe mar Vótálaí Speisialta?
Tráth toghcháin nó reifrinn, inseofar duit cén lá agus an t-am garbh (maidin/tráthnóna) a dtiocfaidh Oifigeach Ceannais chuig an ospidéal, teach altranais, saoráid mheabhairshláinte nó institiúid dá leithéid.
Beidh fianaise ar aitheantas agus barántas ceapacháin ag an Oifigeach Ceannais speisialta a thabharfaidh siad duit lena scrúdú nuair a thagann siad. Beidh Garda i dteannta an Oifigigh Ceannais speisialta freisin; is é ról an Gharda na páipéir bhallóide a choinneáil slán (mar a dhéantar i stáisiún vótála) agus gníomhú mar fhinné neamhspleách chun a chinntiú go dtugtar faoin ngnás vótála go cuí.
Ní féidir le haon duine ach an tOifigeach Ceannais agus an Garda a bheith i láthair nuair a chaitear an vóta. Tabharfaidh an tOifigeach Ceannais dearbhú céannachta duit a mbeidh siad ina bhfinné air.
Marcálfaidh tú do páipéar ballóide faoi rún ansin, cuirfidh tú sa chlúdach speisialta a thabharfar duit é, dúnfaidh tú an clúdach agus tabharfaidh tú don Oifigeach Ceannais é.
Má theastaíonn cúnamh le vóta a chaitheamh, tabharfaidh an tOifigeach Ceannais speisialta cúnamh duit mar a tharlaíonn i stáisiún vótála.
I gcás eisceachtúil nach bhfuil an t-ospidéal, an teach altranais, an tsaoráid mheabhairshláinte nó an institiúid dá leithéid ina gcónaíonn an vótálaí speisialta inrochtana don Oifigeach Ceannais speisialta, féadfaidh an Ceann Comhairimh gnásanna vótála speisialta a chur i bhfeidhm, ar nós vóta poist a eisiúint do na vótálaithe speisialta lena mbaineann.
How can I contact my local authority?
Fuair duine muinteartha liom bás. Cén chaoi a mbainfidh mé den chlár iad?
Chun duine muinteartha leat a bhaint de chlár na dtoghthóirí caithfidh tú Foirm TPC1 – Iarratas ó thríú páirtí chun an clár a leasú a chomhlánú. Cuir an fhoirm chomhlánaithe chuig d’údarás áitiúil ansin lena próiseáil. Féach ar liosta teagmhála na n-údarás áitiúil dá sonraí teagmhála agus seoltaí poist.
Féach ar an liosta de shonraí teagmhála agus seoltaí poist na n-údarás áitiúil ar fad.
Ní féidir liom clárú ar líne. Cé leis a rachaidh mé i dteagmháil anois?
Mura bhfuil tú in ann clárú ar líne, is féidir clárú trí dhul i dteagmháil le d’údarás áitiúil ábhartha.
Féach ar an liosta de shonraí teagmhála agus seoltaí poist na n-údarás áitiúil ar fad.
4. Ceisteanna faoi Litríocht Toghcháin
Níor tháinig mo Chárta Faisnéise Vótaíochta. An féidir liom vóta a chaitheamh fós?
Mura bhfuair tú do chárta faisnéise vótaíochta, ná bíodh aon imní ort faoi. Ní gá duit do chárta faisnéise vótaíochta a thabhairt leat chun vóta a chaitheamh. Tabhair leat foirm bhailí de chruthúnas aitheantais chuig do stáisiún vótála ainmnithe agus má tá tú ar an gclár, beidh tú in ann vóta a chaitheamh.
Ullmhaíonn agus eisíonn gach údarás áitiúil ábhartha do Chárta Faisnéise Vótaíochta. Tosaíonn an obair ar na Cártaí Faisnéise Vótaíochta a eisiúint a luaithe is féidir i ndiaidh don Aire Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta an tOrdú maidir leis an Lá Vótaíochta a dhéanamh. Seoltar na cártaí i mbaisceanna trí An Post de réir a chéile, go dtí trí lá roimh lá na vótála.
Má theastaíonn uait suíomh do stáisiúin vótála a sheiceáil, is féidir sin a dhéanamh ar www.checktheregister.ie nó www.voter.ie (Baile Átha Cliath amháin). Beidh láthair do stáisiúin vótála ar lá na vótála ar na suíomhanna sin agus na hamanna oscailte agus dúnta.
Mura bhfuil tú in ann teacht ar do shonraí nuashonraithe ar na suíomhanna thuasluaite, téigh i dteagmháil le d’údarás áitiúil a bheidh in ann cabhrú leat.
Féach ar an liosta de shonraí teagmhála agus seoltaí poist na n-údarás áitiúil ar fad.
Céard iad na rialacha faoi phóstaeir Toghcháin? Cén uair is féidir iad a bhaint?
Cé nach bhfuil aon chumhachtaí reachtúla ag an gCoimisiún Toghcháin i dtaobh póstaer ná ábhar toghcháin clóite, tá rialacha i bhfeidhm faoi phóstaeir agus bileoga i rith feachtas toghcháin.
Tá an Roinn Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta freagrach as na rialacháin ina ndeirtear:
– Ní cheadmhach póstaeir toghcháin a bheith ar taispeáint laistigh de 50 méadar de stáisiúin vótála ar lá na vótála;
– Caithfear ainm agus seoladh an chlódóra a chur ar na póstaeir;
Tagann ceisteanna eile a bhaineann le póstaeir faoi raon feidhme na nAchtanna um Thruailliú ó Bhruscar, a fhorfheidhmítear trí na hÚdaráis Áitiúla. Tá sé de chumhacht ag údaráis áitiúla póstaeir a bhaint anuas más é leas an phobail déanamh amhlaidh.
– Ní féidir póstaeir toghcháin a chur in airde go dtí go socraítear lá na vótála le hordú Aireachta, agus ar feadh 30 lá ar a mhéad roimh lá na vótála;
– Caithfear na póstaeir a bhaint anuas laistigh de sheacht lá tar éis lá na vótála;
– Ní féidir póstaeir a chrochadh ar chuaillí gan cead a fháil ó úinéir an chuaille;
– Níor cheart do phóstaeir cur isteach ar úsáideoirí an bhóthair ar bhealach ar bith;
– Ní féidir bileoga a fhágáil faoi chuimilteoirí gaothscátha.
Má chreideann tú go bhfuiltear tar éis cion a dhéanamh, is féidir é sin a thuairisciú don Gharda Síochána.
Féach ar shonraí teagmhála na n-údarás áitiúil ar fad.
Fuair mé bileog ó iarrthóir. An gceadaítear a leithéid? Cén chaoi a bhfuair siad m’fhaisnéis?
Faoi alt 57 den Acht Toghcháin, 1992, tá gach iarrthóir i dtoghchán Dála i dteideal aon phost-teachtaireacht amháin a chur saor ó tháille phostais chuig gach duine ar Chlár na dToghthóirí don Dáilcheantar ina bhfuil siad ag seasamh. Tugtar Litir um Thoghcháin ar na bileoga sin. Faoin Acht um Rialáil Cumarsáide (Seirbhísí Poist), 2011, is é An Post an soláthraí seirbhíse poist don Litir um Thoghcháin.
Cuirtear an postas ar fáil saor in aisce ach caithfidh na hiarrthóirí íoc as an dearadh agus priontáil.
Cuirfidh d’údarás áitiúil cóip den chlár toghthóirí cothrom le dáta ar fáil do An Post. Eagraíonn An Post an clár chun d’ainm agus do sheoladh a bhaint, agus ní bhíonn ach do sheoladh le feiceáil. Cuireann An Post na sonraí poist sin ar fáil ansin do chlódóirí roghnaithe a chuireann an Litir um Thoghcháin i gcló agus a chuireann seoltaí orthu thar ceann páirtithe polaitíochta agus iarrthóirí neamhspleácha.
Léigh tuilleadh faoi ról An Post i dtaobh Litir um Thoghcháin a chur i gcló agus a sheoladh.
Tá gach iarrthóir i dteideal faoin dlí na bileoga sin a chur.
5. Ceisteanna faoin Ionad Vótála/Comhairimh
Cá gcaithfidh mé vóta?
Beidh do stáisiún vótála ainmnithe ar do Chárta Faisnéise Vótaíochta. Ba cheart go seolfaí do Chárta Faisnéise Vótaíochta chugat sa phost roimh lá na vótála. Seolfar é chuig an seoladh a chláraigh tú ar Clár na dToghthóirí.
Mura bhfaighidh tú cárta vótaíochta, is féidir leat do stáisiún vótála ainmnithe a sheiceáil ar checktheregister.ie nó trí shuíomh gréasáin an Chinn Comhairimh ábhartha le haghaidh do thoghlaigh a sheiceáil. Ní féidir leat vóta a chaitheamh ach i do stáisiún vótála ainmnithe.
Cén chaoi a roghnaítear na stáisiúin vótála?
Roghnaíonn na Cinn Chomhairimh áitiúla na stáisiúin vótála.
Má tá aon cheist agat faoi do stáisiún vótála, téigh i dteagmháil le d’údarás áitiúil a bheidh in ann cabhrú leat.
Tá tuilleadh eolais faoin bpostvótáil ar ár leathanach faoi vótáil inrochtana.
Cé a bheith i láthair ag mo stáisiún vótála?
Roghnaíonn na Cinn Chomhairimh áitiúla na stáisiúin vótála.
Má tá aon cheist agat faoi do stáisiún vótála, téigh i dteagmháil le d’údarás áitiúil a bheidh in ann cabhrú leat.
Tá tuilleadh eolais faoin bpostvótáil ar ár leathanach faoi vótáil inrochtana.
Cé a bheith i láthair ag mo stáisiún vótála?
I measc na ndaoine atá ceadaithe a bheith i láthair ag stáisiún vótála ar lá na vótála tá:
– an Ceann Comhairimh áitiúil, a n-ionadaithe nó teachtairí arna gcur chucu nó thar a gceann;
– an tOifigeach Ceannais agus Cléireach Vótaíochta;
– an tOifigeach Ceannais Maoirseachta (má cheaptar ceann);
– aon chomhalta den Dáil don Dáilcheantar agus aon chomhalta den Seanad;
– aon ghníomhaire pearsanaíochta a ceapadh le haghaidh do stáisiúin, toghthóirí atá ansin chun vóta a chaitheamh;
– duine atá ag feidhmiú mar “chompánach” do thoghthóir atá faoi mhíchumas fisiciúil, ar a bhfuil lagú radhairc nó ag a bhfuil deacracht litearthachta;
– Gardaí ar dualgas;
– aon duine ag a bhfuil údarás ón gCeann Comhairimh Áitiúil a bheith i láthair ag do stáisiún vótála.
Cén chaoi a ndéanfaidh mé iarratas ar oibriú ag stáisiún vótála nó ionad comhairimh?
Bíonn an Ceann Comhairimh neamhspleách le haghaidh gach toghlimistéir freagrach as foireann a fhostú le haghaidh imeachtaí toghcháin. Bíonn Cinn Chomhairimh freagrach as toghcháin Dála, Pharlaimint na hEorpa agus an Uachtaráin a reáchtáil i dtoghlach. Bíonn siad freagrach freisin as reifrinn a reáchtáil.
Is iad na Cinn Chomhairimh an cláraitheoir contae nó, i mBaile Átha Cliath agus Corcaigh, an sirriam cathrach nó contae. Is féidir dul i dteagmháil leis an gCeann Comhairimh sa toghlach is gaire duit chun eolas a fháil faoin gcaoi a bhféadfaidh tú iarratas a dhéanamh ar oibriú sna toghcháin atá ar na bacáin.
Féach ar an liosta iomlán de Chinn Chomhairimh agus a sonraí teagmhála.
Níl m’ionad vótála inrochtana. Cé leis a rachaidh mé i dteagmháil?
Ní féidir leat vóta a chaitheamh ach i do stáisiún vótála sannta. Roghnaíonn an Ceann Comhairimh áitiúil na stáisiúin vótála agus sanntar iad bunaithe ar do shonraí ar Chlár an dToghthóirí. D’fhéadfá athrú ar stáisiún vótála a iarraidh i gcúinsí áirithe.
Má bhaineann tú úsáid as cathaoir rothaí agus/nó má bhíonn deacrachtaí agat dul isteach i do stáisiún vótála ainmnithe, féadfaidh tú iarratas i scríbhinn a chur faoi bhráid Cheann Comhairimh do thoghlaigh chun vóta a chaitheamh i stáisiún vótála eile. Caithfear na hiarratais sin a fháil seachtain ar a laghad roimh lá na vótála.
Más féidir, ba cheart duit stáisiún vótála eile atá inrochtana agus a d’fheilfeadh duit a mholadh. Mura bhfuil cur amach agat ar na stáisiúin vótála i do cheantar féin, roghnóidh an Ceann Comhairimh stáisiún eile duit. Má thugann tú míniú ar an gcúis nach bhfuil do stáisiún reatha inrochtana duit, cabhróidh sé leis an gCeann Comhairimh ceann eile a roghnú duit.
Seolfaidh an Ceann Comhairimh údarú chun vótáil ag stáisiún vótála eile chugat. Ba cheart duit an t-údarú sin (chomh maith leis an ngnáthfhianaise ar d’aitheantas) a thaispeáint nuair a chaitheann tú vóta. Nuair a athraítear go stáisiún vótála eile thú, ní féidir leat vóta a chaitheamh ag do stáisiún áitiúil.
Féach ar an liosta iomlán de Chinn Chomhairimh agus a sonraí teagmhála.
Ba mhaith liom freastal ar ionad comhairimh. Cé leis a rachaidh mé i dteagmháil chun cead isteach a fháil?
Bainistíonn an Ceann Comhairimh do gach toghlach an cead isteach chuig ionaid comhairimh. Má theastaíonn uait freastal ar ionad comhairimh, téigh i dteagmháil le do Cheann Comhairimh ábhartha a bheidh in ann cabhrú leat.
Féach ar an liosta iomlán de Chinn Chomhairimh agus a sonraí teagmhála.
Cén fáth a gcuirtear pinn luaidhe ar fáil sna stáisiúin vótála?
Cuirtear pinn luaidhe ar fáil ag gach stáisiún vótála, ach is féidir leat do pheann nó do pheann luaidhe féin a thabhairt leat más maith leat.
Cuirtear pinn luaidhe ar fáil ag gach stáisiún vótála mar:
– maireann siad níos faide, agus níl dúch iontu a thriomaíonn idir na himeachtaí toghcháin;
– ní féidir le luaidhe marc a fhágáil ar pháipéir bhallóide eile;
– ní smearfaidh an luaidhe ó pheann luaidhe ná ní sileadh sí má éiríonn an páipéar ballóide fliuch;
– má smearann dúch ó pheann páipéar ballóide eile, nó má shileann sé air, d’fhéadfadh an páipéar eile sin a bheith neamhbhailí.
Is caighdeán idirnáisiúnta é pinn luaidhe a úsáid le vóta a chaitheamh, ní nós in Éirinn amháin. Baineann an Ríocht Aontaithe, an Astráil, Ceanada agus go leor tíortha eile úsáid as pinn luaidhe chun vóta a chaitheamh. Mar sin féin, féadfaidh tú do pheann féin a thabhairt leat agus vóta a chaitheamh leis sin.